تألیف: حمید وثیق زاده انصاری
منبع: راسخون




 
اخترواره ها که با نام سیاره های کوچک و یا سیارک نیز شناخته میشوند، اجرام سنگ و فلزی کوچکی هستند که به دور مدار خورشید در حال گردش هستند.
سیارکها بقایای بر جای مانده از یک سیارهی متلاشی شده ی اولیه ی منظومه ی شمسی تصور میگردند. سیارکها از شکلی ثابت برخوردار نیستند و بسیار کوچکتر از آن هستند که بتوانند شکلی کروی شکل به خود بگیرند. آنها بیضی شکل (یک شکل دو بعدی)، به شکل دمبل و یا از شکلی نامنظم برخوردار هستند.
از آن جایی که آنها از شکلهای مختلفی برخوردار هستند، اندازه ی آنها نیز با هم تفاوت دارد. نخستین سیارک، یعنی کرس که در ماه ژانویهی سال 1801 و به وسیله ی یک ستاره شناس ایتالیایی به نام گیزپه پیاتسی کشف شد، بزرگترین سیارک شناخته شده تا به امروز محسوب میشود و از قطری برابر با 940 کیلومتر برخوردار است. برخی از کوچکترین سیارکها تنها از قطری برابر با 6 متر برخوردار هستند. این باور وجود دارد که جرم تمام سیارکها در مجموع کمتر از جرم کره ی ماه باشد. تا کنون تنها 200،000 سیارک کشف شده اند، اما هنوز بیلیونها سیارک دیگر به کشف نشده در منظومه ی شمسی ما وجود دارد.

کمریند سیارکی

اکثر سیارکها در کمر بند سیارکی واقع در میان کره ی مریخ و سیارهی مشتری قرار گرفته اند، اما با این وجود کمر بندهای بیشتری در این منظومه ی شمسی وجود دارند، یعنی سیارکهای واقع شده در پشت مدار سیاره ی نپتون. خود این کمر بند نظریه های جالبی را در بارهی پیدایش خود به همراه دارد. اکثر ستاره شناسان بر این باور هستند که این کمر بند یک سیاره ی در هم شکسته است، در حالی که برخی دیگر هم تصور مینمایند که این کمر بند یک ماده ی اولیه است که به خاطر کشش گرانشی سیاره ی مشتری هرگز به شکل یک سیاره در نیامد. این کمر یند سیارکی در بین مدارهای کره ی مریخ و سیاره ی مشتری قرار گرفته است و شامل بیش از 200 سیارک میشود که از قطری بیش از 100 کیلومتر برخوردار هستند و 750،000 سیارک را نیز در خود جای میدهد که دارای قطری بیش از 1 کیلومتر هستند. اکثر سیارکهایی که در این کمر بند یافت میشوند در نتیجه ی اثر بر هم کنش گرانشی بین منظومه ی شمسی و اجرام آسمانی درون آن، در آن استقرار یافته اند.
درست بر خلاف پندارهای غلطی که به وسیله ی تصاویری گوناگون از کمر بند سیارکی مشهور گردیده اند، این کمر بند ابداً متراکم نیست. این منطقه چنان وسیع است که سیارکها صدها هزار کیلومتر دورتر از نزدیک‌ترین همسایه‌ی خود هستند. سیارکها چنان کوچک و بسیار دور از یک دیگر هستند که به صورت ستاره هایی کم فروغ به چشم میآیند، و به جز سیارک کرس به اندازه ی کافی نور ندارند که بتوان آنها را بدون استفاده از کمک تلسکوپ رؤیت نمود. تنها سیارک وستا است که می‌تواند در مواقعی نادر و در آسمانی به شدت تاریک و شفاف قابل رؤیت با چشم غیر مسلح گردد.

سیارکها از چه چیزی ساخته شده اند؟

سیارکها از مواد معدنی و اجسام متفاوتی ساخته شده اند. این امر بستگی به سیاره ای که آنها در اثر یک برخورد از آن جدا میگردند و هم چنین فعل و انفعالات شیمیایی ای دارد که امکان دارد آنها در حال حرکت در مدار منظومه ی شمسی آن را تجربه نموده باشند. نزدیکترین سیارکها به خورشید اکثراً کربن دار هستند و آن دسته از سیارکهایی که در فاصلهای دورتر قرار دارند از سنگهای سیلیکات تشکیل میشوند. سیارکهای فلزی از 70-80% آهن و بقیه ی آنها هم از فلز نیکل و بسیاری از فلزهای دیگر مانند مخلوطی از ایریدیوم تشکیل میشوند. هم چنین برخی از آنها نیمی از سیلیکات و نیمی از فلز تشکیل میشوند.
سیارک کرس از یک هسته ی سنگی که به وسیله ی جبه ای یخی پوشیده شده است تشکیل میشود، در حالی که سیارک وستا از هسته ای متشکل از آهن و نیکل، پوسته ای از بازالت و پوششی از منیزیم آهن سیلیکات (جبه ی الیوین) تشکیل میگردد.
ساختار سیارکها به ترتیب زیر مورد گروه بندی قرار گرفته است:
سیارکهای گروه C: آنها در کمر بند بیرونی کره ی زمین یافت میشوند و تاریکتر و کربن دارتر از آن دسته از سیارکهایی محسوب میشوند که در گروه D یافت میگردند.
سیارکهای گروه D: آنها هم چنین با نام سیارکهای تروای سیارهی مشتری شناخته میشوند و ترکیب آنها تاریک و کربن دار است.
سیارکهای گروه S: آنها در کمر بند درونی کره ی زمین یافت میشوند، در مکانی نزدیکتر به کره ی مریخ قرار دارند و اکثراً از سنگ و آهن تشکیل میشوند.
سیارکهای گروه V: آنها گروهی بدیع از سیارکها هستند که مسیری را از میان مدارهای سیارهی مشتری و سیارهی اورانوس دنبال مینمایند و از موادی آتش فشانی و فوران کننده ساخته شده اند.
سیارکی که در نزدیکی زمین قرار داشت در حدود 65 میلیون سال پیش با کره ی زمین برخورد نمود که موجب بروز تغییراتی زیست محیطی گردید و منجر به انقراض دایناسورها گردید. این سیارک یک گودال دایره ای شکل عظیم به نام چیکسولوب باسین را به وجود آورد که در شبه جزیرهی یوکوتان در مکزیک واقع گردیده است، یکی از جاذبه های بزرگ گردشگری. هر چند که احتمال برخورد یک سیارک با کرهی زمین بسیار کم است، اما آنها به خاطر برخورد و کششهای گرانشی بر روی مدار بسیار بیضی شکل دور خورشید بسیار به سیارهی ما نزدیک میگردند. اکثر سیارکها در جو کرهی زمین میسوزند و هرگز به سطح کرهی زمین نمیرسند.
اهداف اصلی پروژه های ناسا مانند تحقیقات سیارکهای نزدیک زمین لینکولن (LINEAR) و رهگ یری سیارکهای نزدیک زمین (NEAT) کشف نمودن و ممانعت به عمل آوردن از نزدیک شدن سیارکها و دیگر اجرام آسمانی به کره ی زمین قبل از این که آنها قادر به ایجاد خساراتی نا گفته به سیارهی ما شوند است.